Sevgili Işık Karakaya hocamız disleksi için “oğlak sohbetleri”nde

Oğlaklarımız için Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Işık Karakaya ile konuştuk. Sizler adına da merak ettiğimiz her şeyi kendisine sorduk. Mevcut ve potansiyel disleksi sorunu olan oğlak ve yakınları için detaylı bir sohbet. Buyrun sohbetimize misafir olun

Saadet: Hocam merhaba, hemen konuya disleksi nedir diye sorarak başlıyorum. 

Işık: Merhaba. Disleksi; kişinin yaşı, standart testlerle ölçülmüş zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda; dinleme, konuşma, okuma, matematik veya yazılı anlatım becerilerinin, beklenenin önemli ölçüde altında olduğu bir bozukluktur. Bu durum; ruhsal ve nörolojik sorunlar ya da psikososyal olumsuzluklarla ilgili değildir.

Saadet: Bir çocuğun disleksi olduğu nasıl anlaşılır?

Işık: Disleksi’de temel akademik becerilerin öğrenilmesinde sürekli bir güçlük vardır. Genellikle örgün eğitimin başladığı dönemden itibaren doğru ve akıcı okuma, okuduğunu anlama, yazı yazma ve imla, aritmetik hesaplama, matematiksel akıl yürütme ve problem çözme alanlarında zorluklar ortaya çıkar.

Saadet: Disleksi de erken tanı önemli midir?

Işık: Disleksi gelişimsel bir sorundur. Öğrenme ve algılama sorunu çocuğun doğumu ile başlar, yaşam boyu sürer. Olası öğrenme bozukluğu nedeniyle ‘okul başarısızlığı’na aday olan çocukların okul öncesi dönemde izlenmesi ve tedavilerine erken başlanması, potansiyel başarısızlıkların azaltılması açısından büyük önem taşır.

Saadet: Çocuğun disleksi olup olmadığını anne-baba okul öncesinde anlayabilir mi?

Işık: Okul öncesi dönemde;
Konuşmanın gecikmesi, sözcük dağarcığının yaşa uygun olmaması, sözcük bulmada ve nesneleri isimlendirmede zorlanma, dinlemede ve dinlediklerini aktarmada güçlük yaşama, renk, sayı ve geometrik şekilleri öğrenmekte ve ayırt etmekte, sıralamada, eşleştirmede, zaman, mekan, yön kavramlarını öğrenmede güçlük yaşama, düğme iliklemekte, yardımsız giyinmekte, küpler, lego gibi oyuncaklarla oynamakta zorlanma gibi belirtiler uyarıcı olabilir. Kesme, yapıştırma, boyama, çizim faaliyetlerinde isteksiz ve başarısızlardır.

Saadet: Okul döneminde en belirgin şikayetler nelerdir?

Işık: Okumayı öğrenmede zorlanma, yavaş okuma, okurken satır, sözcük, hece, harf atlama, harfleri, sayıları ters yazma, okuduğunu ve dinlediğini anlamakta zorlanma, saati, zamana ilişki kavramları öğrenmede, basit işlemleri yaparken zorlanma, sağ- sol karıştırma, şekilleri kopya etmekte ve çizmekte zorlanma, günler, aylar, sayılar ve alfabenin ardışıklığını hatırlamada güçlük yaşama, kötü el yazısı gibi şikayetler ön plandadır.

Saadet: Disleksi olan bir çocuğu öğretmeni fark eder mi?

Işık: Akademik alandaki problemler genelde öğretmenler tarafından fark edilir.

Saadet: Disleksiye eşlik eden başka sorunlar var mıdır?

Işık: Akademik becerileri aynı yaş ve zekadaki akranlarından daha düşük bir seviyede olduğu için benlik saygısında azalma, başarısızlık, eleştirilme, reddedilme korkuları, utangaçlık gibi duyguları daha sık yaşayabilirler.

Saadet: Disleksi olan çocuk eğitimine ne şekilde devam edebilir?

Işık: Çocuğun güçlü ve zayıf yanları değerlendirildikten sonra Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı(BEP) düzenlenir. Müfredat ve öğretme yöntemleri çocuğun gereksinimlerini karşılayacak şekilde değiştirilebilir. Normal sınıf eğitimine ek olarak, desteklenmesi gereken alanlarda bireysel ya da benzer güçlüğü olan çocuklardan oluşan küçük bir grupta eğitim yardımı alabilir.

Saadet: Disleksiye sebep olan faktörler var mıdır? Varsa nelerdir?

Işık: Disleksi; genetik ve çevresel etmenlerin etkileşimiyle ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur. Genetik etkenler yanında, erken doğum, düşük doğum ağırlığı, ve anne karnında nikotine maruz kalma çevresel risk etmenleri arasında sayılabilir.

Saadet: Disleksi genetik olarak aktarılan bir hastalık mıdır? Aslında disleksi bir hastalık mıdır?

Işık: Disleksi; genetik ve çevresel etmenlerin etkileşimiyle ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur.

Saadet: Disleksi sorunu yaşayan bir çocuğa nasıl davranılmalıdır? Diğer çocuklar tarafından dışlanırlar mı? Eğer dışlanırsa bunu engellemenin yolu nedir?
Işık: Disleksi sorunu yaşayan çocuğun ’kendine özgülüğünü’ kabul edip değer vermek, yeni beceriler geliştireceğine, çaba ve uygun yardımla başarabileceğine inanmak, yüreklendirmek, gayretini ödüllendirmek, güçlü-zayıf yanlarının ve öğrenme stillerinin farkında olmak, ders, ödev ve günlük okuma-yazma çalışmalarına yardımcı olmak; hobilerini, okul dışı faaliyetlerini, sosyal ilişkilerini desteklemek uygun yaklaşım olacaktır.

Saadet: Disleksinin türleri var mıdır? En çok hangi branjda sorun yaşarlar?

Işık: Okuma, yazılı anlatım ve matematik bozukluğu şeklinde özgül öğrenme bozukluğu alt türleri vardır. En sık görülen alt tip okuma bozukluğudur.

Saadet: Disleksi anne karnında çeşitli testlerle saptanabilir bir sorun mudur?

Işık: Disleksinin anne karnında saptanmasına yardımcı bir test bulunmamaktadır.

Saadet: Disleksi olduğu fark edilmeyen çocukların eğitim hayatları genelde nasıl ilerler?

Işık: Tanı konulmayan disleksi’li çocuklarda okulu bırakma oranları yüksek, yükseköğretime devam oranları ise düşüktür. Buna bağlı olarak işsizlik oranı fazladır.

Çok teşekkür ederiz tüm oğlaklar ve aileleri adına.